Circulair en veranderingsgericht bouwen: een nieuwe rol voor de architect?
Architecten hebben veel interesse voor het thema circulair bouwen. Dat bewijst de massale opkomst eerder deze maand voor de gratis seminaries van NAV in Mechelen en Kortrijk, waar zo’n 450 ontwerpers hun opwachting maakten. Duurzaam bouwen wordt vaak herleid tot energiezuinig bouwen, maar een doordacht (her)gebruik van materialen wordt op lange termijn minstens even belangrijk om onze voetafdruk verder te verminderen. Architecten kunnen nu ook inschrijven voor het nieuwe lerende netwerk van NAV, ‘Atelier Circulair’, dat in het najaar opstart. Voorlopers en volgers zullen er elkaar maandelijks in laagdrempelige sessies kunnen ontmoeten. Het initiatief kadert in een project over een periode van 2 jaar, ondersteund door Vlaanderen Circulair.
Circulair bouwen is, in al zijn facetten, de toekomst van de bouwindustrie. Maar hoe ver staat de Vlaamse bouwsector in het circulair en veranderingsgericht bouwen? Welke basisconcepten bestaan er? En welke rol speelt de architect in dit verhaal? Op deze sessie boden de sprekers samen een antwoord op deze en vele andere vragen.
Roos Servaes en Elke Meex van Ovam leidden het seminarie in met een overzicht van de Circulaire initiatieven in Vlaanderen en de Europese en Vlaamse beleidskaders. Waldo Galle en Jeroen Poppe van VUB Architectural Engineering zoomden vervolgens in op de basisbegrippen, -concepten en -parameters van circulair bouwen voor vandaag en morgen. Ten slotte lichtten enkele voorlopers een case study toe: Stijn Elsen van Kaderstudio een particulier project in Asper, Jeroen De Wael van VK Engineering had het over het Vandemoortele Food Experience Center en ook Lode Goethals van BAST Architecten bracht een getuigenis.
Inschrijvingen voor lerend netwerk geopend
NAV en VUB Architectural Engineering zullen elkaar verder versterken door de beschikbare kennis over circulair en veranderingsgericht onder (ir-)architecten te verhogen. Dit door middel van kennisdeling via een Lerend Netwerk waarin voorlopers en volgers elkaar kunnen ontmoeten. Inschrijven kan via de website www.ateliercirculair.be. Het project loopt over een periode van 2 jaar en wordt ondersteund door Vlaanderen Circulair.
kan je een volledig zelfvoorzienend huis bouwen?
Menig bouwheer droomt ervan om zijn woning volledig energie-autonoom te maken en van het elektriciteitsnet af te halen. Maar is dat realistisch? We bezochten een energieneutrale nieuwbouw in de Oostkantons die zonnepanelen combineert met een slimme batterij. Het doel? Een huis dat voor 100% zelfvoorzienend is.
Rendabiliteit
Deze energieneutrale nieuwbouw in Eupen combineert zonnepanelen met een slimme batterij.
De energieopbrengst van zonnepanelen loopt voor een gemiddeld gezin tegengesteld aan de verbruikscurve. Wanneer we het meeste stroom verbruiken, is er amper zonlicht. En als we ons huis verlaten om naar het werk en naar school te gaan, wekken de zonnepanelen energie op.
Dat was tot vandaag geen probleem, omdat de huidige elektriciteitsmeters terugdraaien. Maar met de komst van de digitale meters, die vanaf juli dit jaar worden uitgerold, is dat op termijn niet meer mogelijk. Daarom stellen veel (toekomstige) eigenaars van zonnepanelen zich de vraag hoe ze hun zonne-energie beter kunnen benutten.
De batterij als oplossing?
Het teveel aan opgewekte energie kan je ook met de digitale meter naar het net terugsturen. Het rendement daarvan is aan de lage kant, aangezien de kost van netstroom een veelvoud bedraagt van de opbrengst waarmee je eigen stroom aan het net teruggeeft: energie is nu eenmaal kostbaarder tijdens piekmomenten, ook voor de netbeheerder.
Als je die overtollige stroom van je zonnepanelen niet aan dalprijzen wil verkopen, kan je een batterij plaatsen om de stroom overdag op te slaan voor wanneer je ze nodig hebt. In theorie ben je dan niet meer afhankelijk van duurder wordende netstroom. Maar werkt het ook in de praktijk?
De installatie
De installatie bestaat uit een PV-installatie met een omvormer, een warmtepomp en een batterij.
Wie vandaag een residentiële PV-installatie dimensioneert, doet dat wellicht op basis van het jaarverbruik. Dat komt grofweg neer op 1.000 kWh per inwoner. Een warmtepomp verbruikt nog eens 3.000 à 4.000 kWh per jaar.
Het huis dat we bezochten, is een energieneutrale woning. De installatie is geplaatst door Viessmann en bestaat uit een PV-installatie van 8,32 kWh met een omvormer van 5kVa, een warmtepomp van 10 kWh en een batterij met een opslagcapaciteit van 10,5 kWh. Alle energie in het huis is dus elektrisch, zonder gebruik van gas of olie.
Slimme batterij
De slimme batterij met stuureenheid zorgt ervoor dat de warmtepomp wordt aangestuurd als de batterij volledig opgeladen is. In de toekomst kan de eigenaar met dit systeem ook zijn stroomverbruik optimaliseren.
In de ruime kelder, waar al het materiaal is geplaatst, vinden we ook de grote batterij. Het is een iets duurdere driefasige hoogvoltage oplossing van Fronius, die de DC-spanning (gelijkspanning) van de panelen rechtstreeks naar de batterij stuurt. Er zijn dus geen verliezen in de omzetting van DC naar AC (wisselspanning) en terug, en de batterij kan bovendien sneller laden en ontladen.
Daarnaast heeft de eigenaar een slimme stuureenheid met meerdere meters voor de panelen, de batterij, de warmtepomp en het net. Dit systeem zorgt ervoor dat de warmtepomp wordt aangestuurd als de batterij volledig opgeladen is. In de toekomst kan de eigenaar zo ook zijn stroomverbruik optimaliseren. Denk maar aan het aansturen van de wasmachine of het opladen van een E-bike of elektrische wagen. Zo wordt de opslagcapaciteit van de batterij maximaal benut.
Het resultaat
Is de eigenaar erin geslaagd om volledig zelfvoorzienend te leven? Die rekensom kunnen we met behulp van de datalogger eenvoudig maken. Gemiddeld kan 30% van de verbruikte stroom rechtstreeks van de zonnepanelen komen. Er is dus nog 70% nodig, die zonder batterij van het net zou komen.
30% daarvan wordt opgevangen door de batterijcapaciteit, en daar komt 20% winst bij door de slimme aansturing ervan. Dat betekent dat er nog 20% van de energie van het stroomnet wordt aangekocht. Volledig netonafhankelijk zijn is dus niet haalbaar.
Met de huidige batterij is er in de winter een periode van vier tot acht weken waarin te weinig zonne-energie wordt opgewekt. Daarom zou het ook nutteloos zijn om een grotere batterij te installeren. Een batterij die tot acht weken aan energie kan opslaan, is simpelweg onbetaalbaar.
Zelf een batterij plaatsen?
De batterij is een goede oplossing om minder afhankelijk te worden van het stroomnet. Als je besluit om de investering te maken, hou er dan rekening mee dat de prijsverschillen in de batterijen ook een groot kwaliteitsverschil betekenen. Daarnaast is het aan te raden om te investeren in een kwalitatieve omvormer en een slimme aansturing. Die garanderen dat je in de toekomst het gebruik van de batterij kunt blijven optimaliseren.
Overweeg ook om de zonnepanelen oost-west te richten. Zo kan je ’s ochtends en ’s avonds langer op de zonnepanelen teren en de batterij ontlasten. Een alternatief voor de verbruiksintensieve warmtepomp is een brandstofcel. Dat toestel wekt zowel warmte als energie op, maar heeft gasaanvoer nodig. Dan kan je van het stroomnet af, maar moet je wel nog steeds een gasfactuur betalen.
Wat brengt de toekomst?
Is de investering in zo’n installatie dan rendabel? De onvoorspelbare prijsevolutie in zowel elektriciteit als de batterijtechnologie maken het onmogelijk om daar een sluitend antwoord op te geven. Ook de producenten van smartphones en elektrische wagens hebben nood aan efficiëntere batterijen, waardoor ze duur zullen blijven.
De veelbelovende ontwikkelingen in waterstoftechnologie kunnen het opslaan en transporteren van energie naar een nieuw tijdperk brengen, dus er zijn positieve vooruitzichten.
Duurzaam bouwen is bouwen met duurzaamheid als doel. Zowel in de ontwerpfase, de bouwfase en de gebruiksfase als bij de sloop richt men zich op duurzaamheid.
Een duurzaam gebouw moet volgens de Nederlandse rijksoverheid idealiter:
energie besparen
(schaarse) materialen besparen
water besparen
een gezond binnenmilieu hebben
weinig hinder opleveren wat betreft licht, geluid en dergelijke,
niet tot vervuiling leiden, zoals CO2-uitstoot,
uit materialen bestaan die men kan hergebruiken.
Om uniformiteit en duidelijkheid rond de term duurzaam bouwen te verkrijgen zijn binnen en buiten Nederland keurmerken en certificaten ontwikkeld, zoals BREEAM, LEED en GPR. Onder meer het Nederlandse kennisinstituut TNO verricht onderzoek naar methodes voor duurzaam bouwen. Sommige concepten voor duurzaam bouwen, beheren en renoveren betreffen niet alleen afzonderlijke gebouwen maar grotere eenheden zoals woonwijken.
De Nederlandse overheid, Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, stimuleert duurzaam bouwen door subsidies en een korting op vennootschapsbelasting. Afhankelijk van het behaalde duurzaamheidsniveau conform de duurzaam bouwen certificaten wordt subsidie of belastingkorting toegekend.
Vergaande energiebesparende vormen van duurzaam bouwen zijn het passiefhuis en de nulwoning.
Wat is duurzaam bouwen?
Kiezen voor duurzaam wonen en bouwen betekent zoveel mogelijk rekening houden met mens en milieu. Wie duurzaam bouwt, streeft naar een zuinig energie- en watergebruik. Duurzaam bouwen is ook rekening houden met de toegankelijkheid van de woning en de aanpasbaarheid ervan in de tijd. Bij voorkeur kies je voor duurzame en gezonde bouwmaterialen.
Duurzaam wonen hoeft zeker geen handenvol geld te kosten. Het begint met de keuze van je woonplaats en een goed ontwerp. Lees meer over duurzaam bouwen in onze brochure ‘Slim bouwen, levenslang comfort’. Wil je nog meer weten? Raadpleeg onze advieslijst of bekijk de Vlaamse Maatstaf voor duurzaam woningbouw. Deze maatstaf biedt bouwheren en bouwprofessionals een leidraad om hun project duurzaam aan te pakken en maakt het mogelijk de duurzaamheidswinst van die inspanningen te bereken.
Het Vlaamse Gewest, lokale overheden en drinkwatermaatschappijen leggen, bij de bouw van een woning, een aantal richtlijnen of verplichtingen op voor de lozing van huishoudelijk afvalwater en hemelwater en voor het drinkwatercircuit. De “Waterwegwijzer bouwen en verbouwen” wil aan architecten een antwoord geven op de meest voorkomende vragen. De gids is ook gericht naar een breder publiek, zoals aannemers, loodgieters, particulieren, tuinaanleggers, enz. Omdat de “Waterwegwijzer” een praktische gids wil zijn, bevat hij ook concreet uitgewerkte voorbeelden.
Architect Gruwez kan voor u een kant-en-klaar opgeleverde woning ontwerpen. Een huis volgend de term Sleutel op de deur te (of turnkey) bouwen betekend dat ons team instaat voor het volledige concept, ons bureau staat in voor de realisatie van het bouwproject van A tot Z. Architect Gruwez werkt volgens Sleutel op de deur te bouwen zowel bij nieuwbouw als verbouwing.
Wat Architect Gruwez van andere architectenbureaus onderscheidt is de klantgerichte werkwijze op maat. Wij gaan uit van uw persoonlijke bouwwensen en luisteren hier aandachtig naar. De droom van iedere klant resulteert in een uniek bouwprogramma met de stijlkeuze die de klant wenst voor zijn villa (zoals Amerikaans, Engels, hypermodern, klassiek, landelijk, etc.) kan villabouwer Gruwez vertalen naar een concreet ontwerp. Ook voor een appartement bouwen kan u bij ons terecht.